Άκης
Administrator
Για να μπορέσεις να φτιάξεις το σώμα σου ή να διορθώσεις τα προβλήματα που οφείλονται στις ορμόνες σου, θα πρέπει να μάθεις τον ρόλο ορισμένων ορμονών και το πως επηρεάζονται από τις διατροφικές συνήθειες σου.
Εδώ πρέπει να πούμε ότι πολλές από τις απόψεις που γράφονται στα άρθρα του blog πιθανών να είναι άγνωστες σε πολλούς, οι οποίοι πιστεύουν ότι ακούνε από διαφόρους, τα οποία πολλές φορές είναι μύθος. Κάθε άρθρο δίνει και τα ανάλογα links για περαιτέρω ανάγνωση από την μεριά σου και σίγουρα όσοι ψάχνονται περισσότερο με την διατροφή τους θα "βάζουν τα γυαλιά" ακόμη και σε σοβαρούς διατροφολόγους ή γυμναστές.
Το θέμα "ορμόνες" τρομάζει τους περισσότερους που απλά πιστεύουν ότι μια καλή δίαιτα είναι αυτήν όπου απλά πρέπει να μειώσεις τις θερμίδες σου και ένας καλός τρόπος ζωής είναι αυτός που αποφεύγεις τους "λευκούς" υδατάνθρακες και τρως συνεχώς προϊόντα ολικής αλέσεως. Οι ορμόνες μας λοιπόν είναι το κλειδί και για το χάσιμο κιλών, όσο και το χτίσιμο μυικής μάζας και καλύτερης ζωής. Σε αυτό το άρθρο θα αναλύσουμε με απλό τρόπο πως οι ορμόνες παίζουν το κλειδί για την διατήρηση του ιδανικού βάρους, όσο και τον συχνότερων προβλημάτων υγείας που σχετίζονται με την διατροφή.
Η ορμόνη λοιπόν είναι μια χημική ουσία η οποία κυκλοφορεί μέσα στο αίμα. Εκκρίνεται από τα κύτταρα σε ένα μέρος του σώματος και δένει με τους ανάλογους υποδοχείς σε ένα άλλο σημείο του σώματος. Παρότι οι ορμόνες έχουν πολλούς ρόλους, κύρια δουλειά της ορμόνης είναι να διατηρεί την ισορροπία σε κάποιες εργασίες του σώματος (φαντάσου μια ορμόνη σαν ένα θερμοστάτη, όπου ανοίγει και κλείνει ανάλογα με το τι ποσά λαμβάνει). Όταν τρως κάτι, τα διάφορα χημικά συστατικά της τροφής διεγείρουν και τις ανάλογες ορμόνες στο σώμα, οι οποίες και ελέγχουν την χρήση των συστατικών αυτών, δηλαδή τι και που πρέπει να πάνε. Από αυτές τις ορμόνες, θα δούμε ορισμένες που έχουμε αναφέρει και σε παλιότερα άρθρα, την λεπτίνη, την ινσουλίνη, την κορτιζόλη και την γλυκαγόνη.
![Ενδοκρινικό σύστημα [πηγή: thyro.gr]](endokrsystem.gif)
Ινσουλίνη
Πηγή: Πάγκρεας
Φυσιολογικές τιμές: 4-25 microIU (International Units)/mL (milliliters)¹
Ρόλος: Μεταβολισμός τροφής
Η ινσουλίνη είναι μια αναβολική ορμόνη και εκκρίνεται από το πάγκρεας, όταν χρειαστεί να γίνει απορρόφηση ενέργειας προερχόμενης κυρίως από υδατάνθρακες. Χρόνια αυξημένα επίπεδα ινσουλίνης (από διατροφή πλούσια σε υδατάνθρακες) είναι συνδεδεμένα με αντίσταση στην λεπτίνη και αυξημένα επίπεδα κορτιζόλης. Η ινσουλίνη παρότι δρα σχεδόν στα περισσότερα κύτταρα του σώματος, κυρίως διευκολύνει την κίνηση των συστατικών ενός τροφίμου (υδατάνθρακες, λιπαρά και πρωτείνη) από το αίμα στα κύτταρα για την χρήση τους.
Η ινσουλίνη "ανοίγει" τα κύτταρα, ώστε να αποθηκεύσουν ή να χρησιμοποιήσουν τα θρεπτικά συστατικά, αλλά είναι κυρίως συνδεδεμένη με τους υδατάνθρακες. Όταν καταναλώσουμε υδατάνθρακες, αυτοί διαλύονται στο στομάχι μας αργά σε μικρότερες ουσίες, τα σάκχαρα και ύστερα μεταφέρονται στο αίμα, κάτι που οδηγεί στην αύξηση της γλυκόζης του αίματος (τα επίπεδα της γλυκόζης στο αίμα πρέπει να είναι σε ένα φυσιολογικό όριο). Την αύξηση της γλυκόζης της ανιχνεύουν τα β-κύτταρα στο πάγκρεας και εκκρίνουν ινσουλίνη. Με την σειρά της η ινσουλίνη, δίνει σήμα στα κύτταρα να τραβήξουν την γλυκόζη και να την αποθηκεύσουν, ώστε τα επίπεδα της γλυκόζης να επιστρέψουν στο κανονικό τους επίπεδο.
Όταν το παραπάνω γίνεται σωστά, λέμε ότι υπάρχει ευαισθησία στην ινσουλίνη. Όταν κάποιος έχει υγιή μεταβολισμό και τα επίπεδα της γλυκόζης αυξηθούν, το πάγκρεας εκκρίνει την ποσότητα ινσουλίνης που απαιτείται για να στείλει την γλυκόζη στα κύτταρα. Η ινσουλίνη δίνει το σήμα στα κύτταρα να αποθηκεύσουν την γλυκόζη και αυτά επειδή έχουν ευαισθησία στα σήματα της, λαμβάνουν το σήμα και ανταποκρίνονται ανάλογα, τραβώντας την γλυκόζη από το αίμα ώστε να επιστρέψει στα φυσιολογικά της επίπεδα. Αυτή η αποθηκευμένη γλυκόζη, όπου συνήθως αποθηκεύεται στο συκώτι και στους μύες σαν γλυκογόνο, όπου αργότερα και αυτή που έχει αποθηκευτεί στο συκώτι, θα επιστρέψει πίσω στο αίμα όταν το σώμα το χρειαστεί.
Γλυκαγόνη
Πηγή: Πάγκρεας
Φυσιολογικές τιμές: 20-250 pg (picograms)/mL¹
Ρόλος: Μεταβολισμός τροφής
Η γλυκαγόνη είναι άλλη μια ορμόνη που παράγεται από το πάγκρεας. Η δράση της είναι ακριβώς αντίθετη από την ινσουλίνη, δηλαδή να καίει το λίπος, γι'αυτό και αναφέρεται σαν ανταγωνιστής της. Όπως είδαμε παραπάνω, όταν υπάρχει γλυκόζη στο αίμα, τότε το πάγκρεας παράγει ινσουλίνη. Αλλά όταν τα επίπεδα του σακχάρου στο αίμα είναι κάτω από το φυσιολογικό, όταν πχ δεν έχεις φάει για μερικές ώρες, τότε το πάγκρεας παράγει την γλυκαγόνη, επειδή τα κύτταρα χρειάζονται γλυκόζη για ενέργεια. Εδώ "πατάει" και η διαλείπουσα νηστεία.
Η γλυκαγόνη τραβάει γλυκόζη πρώτα από τις αποθήκες γλυκογόνων, από το συκώτι και τέλος από τα λιποκύτταρα, ώστε να αυξηθεί η γλυκόζη στο αίμα. Αν η γλυκαγόνη σου είναι σε χαμηλά επίπεδα, θα παχύνεις, ενώ αυξημένη έκριση της έχει συνδεθεί με τον κίνδυνο ανάπτυξης καρκίνου¹.
Όταν η γλυκαγόνη μετατρέπει το λίπος σε ενέργεια, τότε χάνεις κιλά. Όταν όμως έχεις καταναλώσει κάτι τότε η δράση της σταματάει, δηλαδή όσο συνεχίζεις να τρως, τόσο δεν χάνεις κιλά (πχ όταν τρως μικρά και συχνά γεύματα ή σνακ). Ο μοντέρνος τρόπος διατροφής έχει βάλει φρένο στην δράση της γλυκαγόνης κυρίως γιατί τα γεύματα μας είναι "φορτωμένα" στους υδατάνθρακες και διεγείρει τον οργανισμό να παράγει ινσουλίνη. Και όσο παράγεται ινσουλίνη, τόσο δεν υπάρχει ανάγκη για την γλυκαγόνη και τόσο το σώμα μας δεν καίει λίπος.
Επίδραση ενός γεύματος πλούσιου σε υδατάνθρακες στα επίπεδα της γλυκόζης, ινσουλίνης και γλυκαγόνης. [Πηγή εικόνας]
Λεπτίνη
Πηγή: Λιπώδης ιστός
Φυσιολογικές τιμές: 4 - 9 ng/dL¹
Ρόλος: Πληρότητα τροφής
Παρότι για την λεπτίνη έχουμε αναφερθεί ξανά εδώ, θα τα επαναλάβουμε εν τάχει. Η λεπτίνη είναι αρκετά νέα ορμόνη, αφού ανακαλύφτηκε μόλις το 1994. Ο ρόλος της είναι να στέλνει σήμα στον εγκέφαλο όταν καταναλώσουμε κάποιο γεύμα και να τον ειδοποιεί ότι υπάρχει τροφή, ενώ ρυθμίζει και πόσο λίπος θα αποθηκεύεται στα όργανα και κάτω από το δέρμα.
Αρχικά οι επιστήμονες πίστευαν ότι η λεπτίνη είναι το κλειδί για το χάσιμο βάρους και θεωρούσαν ότι αν χορηγούσαν λεπτίνη στους υπέρβαρους θα έχαναν κιλά. Γρήγορα όμως ανακάλυψαν ότι τα υπέρβαρα άτομα είχαν μεγάλες ποσότητες λεπτίνης και έτσι κατέληξαν ότι οι μεγάλες τιμές λεπτίνης είναι συνδεδεμένες με μεγάλη ποσότητα σακχάρου και αυξημένα επίπεδα ινσουλίνης¹. Όταν καταναλώνουμε "άδειες" τροφές (trans λιπαρά, επεξεργασμένους υδατάνθρακες, σιρόπι γλυκόζης), το σώμα μας δεν δέχεται τα απαραίτητα διατροφικά στοιχεία και αφού αποθηκεύει αυτές τις τροφές σαν λίπος (κυρίως επειδή δεν ξέρει τι να τις κάνει), τότε ζητά επιπλέον τροφή, γι'αυτό και άτομα με παραπανίσια κιλά πεινάνε συνεχώς παρότι τρώνε συχνά.
Αν έχεις υψηλές τιμές λεπτίνης, δεν είναι καλό σημάδι. Υψηλές τιμές της έχουν συνδεθεί με υψηλή πίεση, καρδιακά νοσήματα και παχυσαρκία¹ ² ³.
Θυρεοειδικές ορμόνες
Πηγή: Θυρεοειδής
Φυσιολογικές τιμές: T3: 2,57-4,43 pg/ml - T4: 0,93-1,7 ng/dl ¹
Ρόλος: Μεταβολισμός
Σε προηγούμενο άρθρο είδαμε ότι σε δίαιτες με μειωμένες κατά πολύ τις θερμίδες, υπάρχει μια μείωση των ορμονών T3&T4 του θυρεοειδή και αυτό έχει σαν αποτέλεσμα τον μεταβολισμό.
Ο θυρεοειδής παράγει δύο τύπους ορμονών, τη θυροξίνη (Τ4) και την τριωδοθυρονίνη (Τ3) και είναι απαραίτητες για το μεταβολισμό, την ωρίμανση και ανάπτυξη όλων των κυττάρων και των ιστών και γενικά εμπλέκονται στα πάντα -σχεδόν. Για να τις συνθέσει ο θυρεοειδής χρειάζεται ιώδιο το οποίο προέρχεται από τις τροφές. Ο υποθυρεοειδισμός (ελάχιστη δραστηριότητα) και ο υπερθυρεοειδισμός (έντονη δραστηριότητα) είναι τα πιο κοινά προβλήματα του θυρεοειδή και η σημερινή διατροφή μπορεί να συμβάλει σε αυτά τα προβλήματα.
Οι δίαιτες που είναι χαμηλές σε λιπαρά (και πλούσιες σε υδατάνθρακες) προκαλούν μια διαταραχή στα επίπεδα της ινσουλίνης και της λεπτίνης, με την λεπτίνη να παίζει σημαντικό ρόλο στην ρύθμιση του θυρεοειδή. Σε περιόδους πείνας (όπως και σε δίαιτες υπερβολικά χαμηλές σε θερμίδες), τα επίπεδα της λεπτίνης πέφτουν δίνοντας σήμα στον θυρεοειδή και σε άλλες ορμόνες να αναλάβουν δράση και να μπουν σε λειτουργία συντήρησης (και αποθήκευσης λίπους). Αυτό έχει σαν αποτέλεσμα να γίνουν κάποιες αλλαγές στο σώμα, όπως και να μειωθεί ο μεταβολισμός. Αλλά όταν κάποιος κάνει διατροφή πλούσια σε επεξεργασμένους υδατάνθρακες και ζάχαρη, προκαλείται αντίσταση στην λεπτίνη και αυτό έχει σαν αποτέλεσμα τα κύτταρα να μην μπορούν να λάβουν τα σήματα της λεπτίνης και να οδηγήσουν κάποιον που είναι υπέρβαρος και τρώει κανονικά, να αποθηκεύει λίπος και να έχει μειωμένο μεταβολισμό¹ ².
Επίσης, τα πολυακόρεστα λιπαρά όπως της σόγιας και του καλαμποκιού μπορούν να προκαλέσουν προβλήματα στον θυρεοειδή, αφού μπλοκάρουν την απορρόφηση του ιωδίου, που είναι απαραίτητο για τις θυρεοειδικές ορμόνες¹, ενώ η υπερκατανάλωση αλατιού, κάτι που κάνουμε σήμερα, ενδέχεται να προκαλέσει υπερθυρεοειδισμό¹. Πρόβλημα επίσης μπορεί να έχουν και όσοι κάνουν δίαιτα χαμηλή σε υδατάνθρακες και αυτό επειδή οι δίαιτες αυτές είναι συνήθως υψηλές σε πρωτεΐνες και μπορεί να επηρεάσουν την λειτουργία του θυρεοειδή¹ ².
Αυξητική ορμόνη (GH)
Επίσης γνωστή ως: Ανθρώπινη αυξητική ορμόνη (HGH), Σωματοτροπίνη
Πηγή: Υπόφυση
Φυσιολογικές τιμές: ¹[/url] ². Αυτό σημαίνει ότι όσο περισσότερο λίπος έχει κάποιος, τόσο λιγότερη GH θα εκκρίνει και ο οργανισμός του, γι'αυτό και είναι δύσκολο να χάσεις κιλά ή να χτίσεις το σώμα σου όταν έχεις παραπανίσια κιλά.
Η GH επίσης "φρενάρει" την δράση της ινσουλίνης, την αποθήκευση λίπους. Όσο γερνάμε και η GH μειώνεται, τα επίπεδα της ινσουλίνης παραμένουν τα ίδια και αυτό έχει σαν αποτέλεσμα να παίρνει κάποιος κιλά ακόμη και αν δεν έχει αλλάξει κάτι στην διατροφή ή στις δραστηριότητες του. Γι'αυτό ίσως να σου φαίνεται περίεργο πως όταν ήσουν νέος δεν έπαιρνες γραμμάριο, ενώ όσο μεγαλώνεις παίρνεις εύκολα κιλά.
Η GH μπλοκάρεται και από τα συχνά γεύματα. Όταν απέχεις από φαγητό μερικές ώρες (πχ διαλείπουσα νηστεία), τα επίπεδα της GH ανεβαίνουν, όπως επίσης και γεύματα πλούσια σε λιπαρά¹. Έτσι τα γεύματα που είναι πλούσια σε υδατάνθρακες, μπλοκάρουν την έκκριση της GH.
Η ανεπάρκεια σε GH μπορεί να έχει πολλά συμπτώματα, όπως κατάθλιψη, άγχος, προβλήματα μνήμης, ρυτίδες, αδυναμία, μειωμένη ζωτικότητα, λέπτυνση τριχών και τριχόπτωση, αύξηση βάρους, μειωμένη λίμπιντο, υψηλά επίπεδα LDL ("κακής" χοληστερίνης), ινσουλινοαντίσταση¹ ².
Κορτιζόλη
Πηγή: Επινεφρίδια
Φυσιολογικές τιμές: Ενήλικες: 8-24 mg/dl (8 ως 10 το πρωί), 2-17 mg/dl (4 ως 6 το απόγευμα)
Ρόλος: Ενέργεια και έλεγχος των φλεγμονών
Η κορτιζόλη είναι ορμόνη που συντίθεται από τον φλοιό των επινεφριδίων και παρότι ο ρόλος της στο μέγεθος της περιμέτρου μας δεν έχει ακόμη αποδειχτεί, συμβάλει ωστόσο στο κοιλιακό πάχος¹. Αν λοιπόν έχετε πολύ λίπος στην μέση, υπάρχει πιθανότητα να έχετε υψηλά επίπεδα κορτιζόλης.
Όπως και με η ινσουλίνη, η κορτιζόλη μας προκαλεί προβλήματα αν δεν είναι μέσα στα φυσιολογικά της επίπεδα. Ένας ρόλος της είναι να προωθεί τη μετατροπή των αμινοξέων σε γλυκόζη στο συκώτι, όταν τα επίπεδα είναι χαμηλά. Αυτή η δράση της ωστόσο αυξάνει των καταβολισμό των πρωτεϊνών, "τρώει" δηλαδή τους μύες¹. Επίσης, μας παρέχει ενέργεια (λόγω της αύξηση του σακχάρου στο αίμα), ενώ ανεβάζει και την πίεση.
Το πρόβλημα με την κορτιζόλη οφείλεται στην παραπανίσια ζάχαρη στην διατροφή μας, γιατί απλά το σώμα μας δεν είναι φτιαγμένο για τέτοιες ποσότητες ζάχαρης. Στους προγόνους μας, η κορτιζόλη έμπαινε στο παιχνίδι όταν υπήρχε κάποιο πρόβλημα (πχ σαρκοβόρα ζώα), ώστε να δώσει την άμεση ενέργεια που απαιτούνταν για να αποφευχθεί το πρόβλημα αυτό:
1. Κάποιος έρχεται αντιμέτωπος με μια αγχώδη κατάσταση.
2. Ξεκινάει μια χημική διεργασία στο σώμα και εκκρίνεται η κορτιζόλη.
3. Η κορτιζόλη προετοιμάζει το σώμα για την κατάσταση "fight-or-flight", στέλνοντας γλυκόζη ώστε να έχουν ενέργεια οι μεγάλοι μύες.
4. Παράλληλα η κορτιζόλη μπλοκάρει την δράση της ινσουλίνης, ώστε να μην αποθηκεύσει η ινσουλίνη το σάκχαρο και να είναι διαθέσιμο για τους μύες.
5. Η κορτιζόλη στενεύει τις αρτηρίες, ενώ η επινεφρίνη αυξάνει τους παλμούς της καρδιάς, ώστε το αίμα να κινείται γρηγορότερα στο σώμα.
6. Το θέμα λύνεται με κάποια αντίδραση και πλέον τα επίπεδα των ορμονών θα επιστρέψουν στα φυσιολογικά τους επίπεδα.
Αλλά σήμερα η κορτιζόλη καλείτε να λάβει δράση κάθε φορά που τρώμε ή πίνουμε κάτι γλυκό, προκαλώντας έτσι με τον καιρό μέχρι και αντίσταση στην ινσουλίνη. Όταν έχεις αντίσταση στην ινσουλίνη ή υπερβολικά συχνά αυξημένα επίπεδα ινσουλίνης, θα παχύνεις. Αν έχεις παραπανίσια κορτιζόλη στο αίμα σου, τότε παύει η δράση της σεροτονίνης. Η σεροτονίνη είναι ένας νευροδιαβιβαστής που επηρεάζει την διάθεση σου, που σημαίνει ότι αν πέσουν τα επίπεδα της, η κατάθλιψη κάνει την εμφάνιση της.
Επίσης, η κορτιζόλη μειώνει την παραγωγή της μελατονίνης, της ορμόνης του ύπνου. Το αποτέλεσμα είναι να εμφανιστούν προβλήματα με τον ύπνο και όταν δεν κοιμάσαι σωστά, δεν παράγεις αρκετή GH αλλά και τεστοστερόνη¹.
Αν η κακή διατροφή και το χρόνιο στρες αυξάνουν συχνά τα επίπεδα της κορτιζόλης, τότε οι αδένες που την παράγουν αρχίζουν να βγαίνουν σιγά σιγά εκτός (επινεφριδιακή ανεπάρκεια) και σαν αποτέλεσμα να μην παράγουν αρκετή ποσότητα κορτιζόλης. Τα συμπτώματα χαμηλών επιπέδων κορτιζόλης περιλαμβάνουν κόπωση, ζάλη, απώλεια βάρους, μυϊκή αδυναμία, αλλαγές στη διάθεση και μελάγχρωση περιοχών του δέρματος.
Δεϋδροεπιανδροστερόνη (DHEA)
Πηγή: Επινεφρίδια
Φυσιολογικές τιμές: Άντρες: 1,5-12,5 ng/ml, Γυναίκες: 1-10,5 ng/ml¹ (οι τιμές αλλάζουν με την ηλικία)
Ρόλος: Πολλοί, πιθανών να παίζει ρόλο και στο σωματικό βάρος
Η DHEA είναι ακόμη μια στεροειδή ορμόνη που παράγεται κυρίως στο φλοιό των επινεφριδίων και μειώνεται με την ηλικία.
Επειδή η DHEA έχει μεγαλύτερη συγκέντρωση από τις υπόλοιπες στεροειδής ορμόνες και μπορεί να μετατραπεί σε άλλες ορμόνες, συμπεριλαμβανομένης της τεστοστερόνης και των οιστρογόνων, οι επιστήμονες θεώρησαν ότι πρόκειται για ένα ρεζερβουάρ του σώματος. Ωστόσο η μετέπειτα ανακάλυψη υποδοχέων DHEA στο συκώτι και στα νεφρά, βρήκαν ότι έχει και άλλες λειτουργίες στο σώμα.
Ο ρόλος της DHEA στον έλεγχο του σωματικού βάρους δεν έχει ακόμη διευκρινιστεί. Στις αρχές της δεκαετίας του '80, η DHEA πωλούνταν σαν προϊόν για αδυνάτισμα και πωλούνταν χωρίς συνταγή γιατρού, ως το 1986 που ο Αμερικανικός οργανισμός φαρμάκων και τροφίμων (FDA) απαγόρευσε την κυκλοφορία προϊόντων DHEA για ιατρική χρήση λόγω έλλειψης στοιχείων για την ασφάλεια μακροχρόνιας χρήσης τους, απαγόρευση που ισχύει μέχρι σήμερα¹.
Η DHEA αυξάνει την σεροτονίνη¹, προστατεύει από την αρτηριοσκλήρωση και μειώνει τα επίπεδα της ινσουλίνης, ενώ μπορεί να έχει αντικαταθλιπτική δράση, λόγω ότι είναι ανταγωνιστής της κορτιζόλης. Όταν τα επίπεδα της DHEA είναι χαμηλά, τότε μπορεί να παρουσιαστεί κόπωση, άγχος, κατάθλιψη και χαμηλή σεξουαλική διάθεση.
Οιστρογόνα και προγεστερόνη
Πηγή: Κυρίως στις ωοθήκες.
Φυσιολογικές τιμές: Άντρες: Οιστρογόνα μαζί με άλλες λειτουργίες[/url].
Στις γυναίκες, τα συμπτώματα χαμηλών οιστρογόνων μπορούν να εμφανιστούν σε κάθε ηλικία, αλλά κάνουν κυρίως την εμφάνιση τους στην εμμηνόπαυση και περιλαμβάνουν εξάψεις και νυχτερινές εφιδρώσεις, κούραση, αϋπνία, έλλειψη ερωτικής επιθυμίας και επώδυνη σεξουαλική επαφή, λοιμώξεις της ουροδόχου κύστης, αλλαγές στη διάθεση. Επίσης, παρουσιάζεται απώλεια της οστικής μάζας που μπορεί να οδηγήσει σε οστεοπόρωση¹. Από την άλλη, αυξημένα οιστρογόνα μπορούν να εμφανίσουν κατάθλιψη, πρήξιμο, πονοκέφαλο και υπερβολικό αιμάτωμα του κόλπου.
Τα επίπεδα των οιστρογόνων και της προγεστερόνης επιρεάζονται άμεσα από την διατροφή. Υπερβολική κατανάλωση ζάχαρης και μείωση των φυσικών λιπαρών, μπορούν να επιρεάσουν αυτές τις σημαντικές ορμόνες και δεν είναι τυχαία η ραγδαία αύξηση της πρόωρης εμμηνόπαυσης.
Αυτές οι ορμόνες είναι εξίσου σημαντικές και στους άνδρες, κάτι που έχει αναφερθεί ξανά. Σε περίπτωση που υπάρχουν αυξημένα οιστρογόνα, τότε αυτό είναι σοβαρό πρόβλημα και μεγαλώνει καθώς γερνάμε. Υπερβολική κατανάλωση καφείνης αλλά και το υπερβολικό λίπος μπορούν να οδηγήσουν σε αύξηση των οιστρογόνων αντί για την τεστοστερόνη.
Οι άνδρες επίσης παράγουν προγεστερόνη και η έλλειψη της στους άνδρες παίζει σημαντικό ρόλο στην αύξηση της μετατροπής της τεστοστερόνης σε μια άλλη ορμόνη, την διυδροτεστοστερονη (DHT). Υπερβολική DHT οδηγεί σε υπερμεγένθυση του προστάτη και δυσκολία ούρησης.
Τεστοστερόνη
Πηγή: Όρχεις στους άντρες, ωοθήκες στις γυναίκες
Φυσιολογικές τιμές: Άνδρες: 2,5-14,5 ng/ml, Γυναίκες 0,1-0,95 ng/ml¹
Ρόλος: Πολλοί συμπεριλαμβανομένου και του σωματικού βάρους.
Όλοι γνωρίζουμε ότι η τεστοστερόνη είναι σημαντική για τους άνδρες, αφού είναι υπεύθυνη για την αρρενωπότητα, αλλά υπάρχει σε μικρή ποσότητα και στις γυναίκες. Η τεστοστερόνη δεν είναι απλά μια σεξουαλική ορμόνη, αλλά κάνει πολλές άλλες λειτουργίες. Στους άνδρες, η τεστοστερόνη είναι απαραίτητη στην διατήρηση της μυϊκής μάζας και της δύναμης, της οστικής μάζας, την ανάπτυξη των μαλλιών, ης λίμπιντο και του σπέρματος, ενώ μας διατηρεί αδύνατους.
Για την σωστή παραγωγή τεστοστερόνης από τον οργανισμό, θα πρέπει να καταναλώνεται κρέας, βούτυρο και αυγά.
Η σημερινή διατροφή όμως, βάζει φρένο στην τεστοστερόνη, αφού τα επεξεργασμένα τρόφιμα, η μαργαρίνη και οι τροφές χαμηλές σε λιπαρά επιρρεάζουν τα επίπεδα της.
Φυσικά υπάρχουν και άλλες ορμόνες που επιρρεάζουν και αυτές το σωματικό βάρος. Με τον καιρό θα αναλύσουμε και άλλες, καθώς και την λειτουργία τους. Η σωστή υγεία λοιπόν είναι μια ολόκληρη επιστήμη, αλλά καταλήγει στην διατροφή μας, η οποία είναι και η απάντηση στα θέματα αυτά και όχι τα φάρμακα. Διατηρώντας μια σωστή διατροφή, βοηθάς το σώμα σου να δουλεύει ρολόι και βοηθάς τις ορμόνες σου να λειτουργούν άψογα. Φαντάσου το σώμα σαν μια συναυλία, όπου ένα λάθος από κάποιο όργανο μπορεί να την χαλάσει, έτσι και οι ορμόνες αν μια δεν κάνει σωστά την δουλειά της, αρχίζουν οι "παραφωνίες" στο σώμα. Αν θέλεις οι ορμόνες σου να λετουργούν άψογα, τότε ξέχασε πολλούς διατροφικούς μύθους που κατά καιρους ακούς, ξέχασε τις χαμηλές σε λιπαρά δίαιτες, όπως και τις δίαιτες χαμηλές σε υδατάνθρακες. Μέσα από τα άρθρα θα δούμε πως να τρως σωστά, ώστε να επαναφέρεις το σώμα σου στην καλύτερη του κατάσταση.
Εδώ πρέπει να πούμε ότι πολλές από τις απόψεις που γράφονται στα άρθρα του blog πιθανών να είναι άγνωστες σε πολλούς, οι οποίοι πιστεύουν ότι ακούνε από διαφόρους, τα οποία πολλές φορές είναι μύθος. Κάθε άρθρο δίνει και τα ανάλογα links για περαιτέρω ανάγνωση από την μεριά σου και σίγουρα όσοι ψάχνονται περισσότερο με την διατροφή τους θα "βάζουν τα γυαλιά" ακόμη και σε σοβαρούς διατροφολόγους ή γυμναστές.
Το θέμα "ορμόνες" τρομάζει τους περισσότερους που απλά πιστεύουν ότι μια καλή δίαιτα είναι αυτήν όπου απλά πρέπει να μειώσεις τις θερμίδες σου και ένας καλός τρόπος ζωής είναι αυτός που αποφεύγεις τους "λευκούς" υδατάνθρακες και τρως συνεχώς προϊόντα ολικής αλέσεως. Οι ορμόνες μας λοιπόν είναι το κλειδί και για το χάσιμο κιλών, όσο και το χτίσιμο μυικής μάζας και καλύτερης ζωής. Σε αυτό το άρθρο θα αναλύσουμε με απλό τρόπο πως οι ορμόνες παίζουν το κλειδί για την διατήρηση του ιδανικού βάρους, όσο και τον συχνότερων προβλημάτων υγείας που σχετίζονται με την διατροφή.
Η ορμόνη λοιπόν είναι μια χημική ουσία η οποία κυκλοφορεί μέσα στο αίμα. Εκκρίνεται από τα κύτταρα σε ένα μέρος του σώματος και δένει με τους ανάλογους υποδοχείς σε ένα άλλο σημείο του σώματος. Παρότι οι ορμόνες έχουν πολλούς ρόλους, κύρια δουλειά της ορμόνης είναι να διατηρεί την ισορροπία σε κάποιες εργασίες του σώματος (φαντάσου μια ορμόνη σαν ένα θερμοστάτη, όπου ανοίγει και κλείνει ανάλογα με το τι ποσά λαμβάνει). Όταν τρως κάτι, τα διάφορα χημικά συστατικά της τροφής διεγείρουν και τις ανάλογες ορμόνες στο σώμα, οι οποίες και ελέγχουν την χρήση των συστατικών αυτών, δηλαδή τι και που πρέπει να πάνε. Από αυτές τις ορμόνες, θα δούμε ορισμένες που έχουμε αναφέρει και σε παλιότερα άρθρα, την λεπτίνη, την ινσουλίνη, την κορτιζόλη και την γλυκαγόνη.
![Ενδοκρινικό σύστημα [πηγή: thyro.gr]](endokrsystem.gif)
Ινσουλίνη
Πηγή: Πάγκρεας
Φυσιολογικές τιμές: 4-25 microIU (International Units)/mL (milliliters)¹
Ρόλος: Μεταβολισμός τροφής
Η ινσουλίνη είναι μια αναβολική ορμόνη και εκκρίνεται από το πάγκρεας, όταν χρειαστεί να γίνει απορρόφηση ενέργειας προερχόμενης κυρίως από υδατάνθρακες. Χρόνια αυξημένα επίπεδα ινσουλίνης (από διατροφή πλούσια σε υδατάνθρακες) είναι συνδεδεμένα με αντίσταση στην λεπτίνη και αυξημένα επίπεδα κορτιζόλης. Η ινσουλίνη παρότι δρα σχεδόν στα περισσότερα κύτταρα του σώματος, κυρίως διευκολύνει την κίνηση των συστατικών ενός τροφίμου (υδατάνθρακες, λιπαρά και πρωτείνη) από το αίμα στα κύτταρα για την χρήση τους.
Η ινσουλίνη "ανοίγει" τα κύτταρα, ώστε να αποθηκεύσουν ή να χρησιμοποιήσουν τα θρεπτικά συστατικά, αλλά είναι κυρίως συνδεδεμένη με τους υδατάνθρακες. Όταν καταναλώσουμε υδατάνθρακες, αυτοί διαλύονται στο στομάχι μας αργά σε μικρότερες ουσίες, τα σάκχαρα και ύστερα μεταφέρονται στο αίμα, κάτι που οδηγεί στην αύξηση της γλυκόζης του αίματος (τα επίπεδα της γλυκόζης στο αίμα πρέπει να είναι σε ένα φυσιολογικό όριο). Την αύξηση της γλυκόζης της ανιχνεύουν τα β-κύτταρα στο πάγκρεας και εκκρίνουν ινσουλίνη. Με την σειρά της η ινσουλίνη, δίνει σήμα στα κύτταρα να τραβήξουν την γλυκόζη και να την αποθηκεύσουν, ώστε τα επίπεδα της γλυκόζης να επιστρέψουν στο κανονικό τους επίπεδο.
Όταν το παραπάνω γίνεται σωστά, λέμε ότι υπάρχει ευαισθησία στην ινσουλίνη. Όταν κάποιος έχει υγιή μεταβολισμό και τα επίπεδα της γλυκόζης αυξηθούν, το πάγκρεας εκκρίνει την ποσότητα ινσουλίνης που απαιτείται για να στείλει την γλυκόζη στα κύτταρα. Η ινσουλίνη δίνει το σήμα στα κύτταρα να αποθηκεύσουν την γλυκόζη και αυτά επειδή έχουν ευαισθησία στα σήματα της, λαμβάνουν το σήμα και ανταποκρίνονται ανάλογα, τραβώντας την γλυκόζη από το αίμα ώστε να επιστρέψει στα φυσιολογικά της επίπεδα. Αυτή η αποθηκευμένη γλυκόζη, όπου συνήθως αποθηκεύεται στο συκώτι και στους μύες σαν γλυκογόνο, όπου αργότερα και αυτή που έχει αποθηκευτεί στο συκώτι, θα επιστρέψει πίσω στο αίμα όταν το σώμα το χρειαστεί.
Γλυκαγόνη
Πηγή: Πάγκρεας
Φυσιολογικές τιμές: 20-250 pg (picograms)/mL¹
Ρόλος: Μεταβολισμός τροφής
Η γλυκαγόνη είναι άλλη μια ορμόνη που παράγεται από το πάγκρεας. Η δράση της είναι ακριβώς αντίθετη από την ινσουλίνη, δηλαδή να καίει το λίπος, γι'αυτό και αναφέρεται σαν ανταγωνιστής της. Όπως είδαμε παραπάνω, όταν υπάρχει γλυκόζη στο αίμα, τότε το πάγκρεας παράγει ινσουλίνη. Αλλά όταν τα επίπεδα του σακχάρου στο αίμα είναι κάτω από το φυσιολογικό, όταν πχ δεν έχεις φάει για μερικές ώρες, τότε το πάγκρεας παράγει την γλυκαγόνη, επειδή τα κύτταρα χρειάζονται γλυκόζη για ενέργεια. Εδώ "πατάει" και η διαλείπουσα νηστεία.
Η γλυκαγόνη τραβάει γλυκόζη πρώτα από τις αποθήκες γλυκογόνων, από το συκώτι και τέλος από τα λιποκύτταρα, ώστε να αυξηθεί η γλυκόζη στο αίμα. Αν η γλυκαγόνη σου είναι σε χαμηλά επίπεδα, θα παχύνεις, ενώ αυξημένη έκριση της έχει συνδεθεί με τον κίνδυνο ανάπτυξης καρκίνου¹.
Όταν η γλυκαγόνη μετατρέπει το λίπος σε ενέργεια, τότε χάνεις κιλά. Όταν όμως έχεις καταναλώσει κάτι τότε η δράση της σταματάει, δηλαδή όσο συνεχίζεις να τρως, τόσο δεν χάνεις κιλά (πχ όταν τρως μικρά και συχνά γεύματα ή σνακ). Ο μοντέρνος τρόπος διατροφής έχει βάλει φρένο στην δράση της γλυκαγόνης κυρίως γιατί τα γεύματα μας είναι "φορτωμένα" στους υδατάνθρακες και διεγείρει τον οργανισμό να παράγει ινσουλίνη. Και όσο παράγεται ινσουλίνη, τόσο δεν υπάρχει ανάγκη για την γλυκαγόνη και τόσο το σώμα μας δεν καίει λίπος.
Επίδραση ενός γεύματος πλούσιου σε υδατάνθρακες στα επίπεδα της γλυκόζης, ινσουλίνης και γλυκαγόνης. [Πηγή εικόνας]
Λεπτίνη
Πηγή: Λιπώδης ιστός
Φυσιολογικές τιμές: 4 - 9 ng/dL¹
Ρόλος: Πληρότητα τροφής
Παρότι για την λεπτίνη έχουμε αναφερθεί ξανά εδώ, θα τα επαναλάβουμε εν τάχει. Η λεπτίνη είναι αρκετά νέα ορμόνη, αφού ανακαλύφτηκε μόλις το 1994. Ο ρόλος της είναι να στέλνει σήμα στον εγκέφαλο όταν καταναλώσουμε κάποιο γεύμα και να τον ειδοποιεί ότι υπάρχει τροφή, ενώ ρυθμίζει και πόσο λίπος θα αποθηκεύεται στα όργανα και κάτω από το δέρμα.
Αρχικά οι επιστήμονες πίστευαν ότι η λεπτίνη είναι το κλειδί για το χάσιμο βάρους και θεωρούσαν ότι αν χορηγούσαν λεπτίνη στους υπέρβαρους θα έχαναν κιλά. Γρήγορα όμως ανακάλυψαν ότι τα υπέρβαρα άτομα είχαν μεγάλες ποσότητες λεπτίνης και έτσι κατέληξαν ότι οι μεγάλες τιμές λεπτίνης είναι συνδεδεμένες με μεγάλη ποσότητα σακχάρου και αυξημένα επίπεδα ινσουλίνης¹. Όταν καταναλώνουμε "άδειες" τροφές (trans λιπαρά, επεξεργασμένους υδατάνθρακες, σιρόπι γλυκόζης), το σώμα μας δεν δέχεται τα απαραίτητα διατροφικά στοιχεία και αφού αποθηκεύει αυτές τις τροφές σαν λίπος (κυρίως επειδή δεν ξέρει τι να τις κάνει), τότε ζητά επιπλέον τροφή, γι'αυτό και άτομα με παραπανίσια κιλά πεινάνε συνεχώς παρότι τρώνε συχνά.
Αν έχεις υψηλές τιμές λεπτίνης, δεν είναι καλό σημάδι. Υψηλές τιμές της έχουν συνδεθεί με υψηλή πίεση, καρδιακά νοσήματα και παχυσαρκία¹ ² ³.
Θυρεοειδικές ορμόνες
Πηγή: Θυρεοειδής
Φυσιολογικές τιμές: T3: 2,57-4,43 pg/ml - T4: 0,93-1,7 ng/dl ¹
Ρόλος: Μεταβολισμός
Σε προηγούμενο άρθρο είδαμε ότι σε δίαιτες με μειωμένες κατά πολύ τις θερμίδες, υπάρχει μια μείωση των ορμονών T3&T4 του θυρεοειδή και αυτό έχει σαν αποτέλεσμα τον μεταβολισμό.
Ο θυρεοειδής παράγει δύο τύπους ορμονών, τη θυροξίνη (Τ4) και την τριωδοθυρονίνη (Τ3) και είναι απαραίτητες για το μεταβολισμό, την ωρίμανση και ανάπτυξη όλων των κυττάρων και των ιστών και γενικά εμπλέκονται στα πάντα -σχεδόν. Για να τις συνθέσει ο θυρεοειδής χρειάζεται ιώδιο το οποίο προέρχεται από τις τροφές. Ο υποθυρεοειδισμός (ελάχιστη δραστηριότητα) και ο υπερθυρεοειδισμός (έντονη δραστηριότητα) είναι τα πιο κοινά προβλήματα του θυρεοειδή και η σημερινή διατροφή μπορεί να συμβάλει σε αυτά τα προβλήματα.
Οι δίαιτες που είναι χαμηλές σε λιπαρά (και πλούσιες σε υδατάνθρακες) προκαλούν μια διαταραχή στα επίπεδα της ινσουλίνης και της λεπτίνης, με την λεπτίνη να παίζει σημαντικό ρόλο στην ρύθμιση του θυρεοειδή. Σε περιόδους πείνας (όπως και σε δίαιτες υπερβολικά χαμηλές σε θερμίδες), τα επίπεδα της λεπτίνης πέφτουν δίνοντας σήμα στον θυρεοειδή και σε άλλες ορμόνες να αναλάβουν δράση και να μπουν σε λειτουργία συντήρησης (και αποθήκευσης λίπους). Αυτό έχει σαν αποτέλεσμα να γίνουν κάποιες αλλαγές στο σώμα, όπως και να μειωθεί ο μεταβολισμός. Αλλά όταν κάποιος κάνει διατροφή πλούσια σε επεξεργασμένους υδατάνθρακες και ζάχαρη, προκαλείται αντίσταση στην λεπτίνη και αυτό έχει σαν αποτέλεσμα τα κύτταρα να μην μπορούν να λάβουν τα σήματα της λεπτίνης και να οδηγήσουν κάποιον που είναι υπέρβαρος και τρώει κανονικά, να αποθηκεύει λίπος και να έχει μειωμένο μεταβολισμό¹ ².
Επίσης, τα πολυακόρεστα λιπαρά όπως της σόγιας και του καλαμποκιού μπορούν να προκαλέσουν προβλήματα στον θυρεοειδή, αφού μπλοκάρουν την απορρόφηση του ιωδίου, που είναι απαραίτητο για τις θυρεοειδικές ορμόνες¹, ενώ η υπερκατανάλωση αλατιού, κάτι που κάνουμε σήμερα, ενδέχεται να προκαλέσει υπερθυρεοειδισμό¹. Πρόβλημα επίσης μπορεί να έχουν και όσοι κάνουν δίαιτα χαμηλή σε υδατάνθρακες και αυτό επειδή οι δίαιτες αυτές είναι συνήθως υψηλές σε πρωτεΐνες και μπορεί να επηρεάσουν την λειτουργία του θυρεοειδή¹ ².
Αυξητική ορμόνη (GH)
Επίσης γνωστή ως: Ανθρώπινη αυξητική ορμόνη (HGH), Σωματοτροπίνη
Πηγή: Υπόφυση
Φυσιολογικές τιμές: ¹[/url] ². Αυτό σημαίνει ότι όσο περισσότερο λίπος έχει κάποιος, τόσο λιγότερη GH θα εκκρίνει και ο οργανισμός του, γι'αυτό και είναι δύσκολο να χάσεις κιλά ή να χτίσεις το σώμα σου όταν έχεις παραπανίσια κιλά.
Η GH επίσης "φρενάρει" την δράση της ινσουλίνης, την αποθήκευση λίπους. Όσο γερνάμε και η GH μειώνεται, τα επίπεδα της ινσουλίνης παραμένουν τα ίδια και αυτό έχει σαν αποτέλεσμα να παίρνει κάποιος κιλά ακόμη και αν δεν έχει αλλάξει κάτι στην διατροφή ή στις δραστηριότητες του. Γι'αυτό ίσως να σου φαίνεται περίεργο πως όταν ήσουν νέος δεν έπαιρνες γραμμάριο, ενώ όσο μεγαλώνεις παίρνεις εύκολα κιλά.
Η GH μπλοκάρεται και από τα συχνά γεύματα. Όταν απέχεις από φαγητό μερικές ώρες (πχ διαλείπουσα νηστεία), τα επίπεδα της GH ανεβαίνουν, όπως επίσης και γεύματα πλούσια σε λιπαρά¹. Έτσι τα γεύματα που είναι πλούσια σε υδατάνθρακες, μπλοκάρουν την έκκριση της GH.
Η ανεπάρκεια σε GH μπορεί να έχει πολλά συμπτώματα, όπως κατάθλιψη, άγχος, προβλήματα μνήμης, ρυτίδες, αδυναμία, μειωμένη ζωτικότητα, λέπτυνση τριχών και τριχόπτωση, αύξηση βάρους, μειωμένη λίμπιντο, υψηλά επίπεδα LDL ("κακής" χοληστερίνης), ινσουλινοαντίσταση¹ ².
Κορτιζόλη
Πηγή: Επινεφρίδια
Φυσιολογικές τιμές: Ενήλικες: 8-24 mg/dl (8 ως 10 το πρωί), 2-17 mg/dl (4 ως 6 το απόγευμα)
Ρόλος: Ενέργεια και έλεγχος των φλεγμονών
Η κορτιζόλη είναι ορμόνη που συντίθεται από τον φλοιό των επινεφριδίων και παρότι ο ρόλος της στο μέγεθος της περιμέτρου μας δεν έχει ακόμη αποδειχτεί, συμβάλει ωστόσο στο κοιλιακό πάχος¹. Αν λοιπόν έχετε πολύ λίπος στην μέση, υπάρχει πιθανότητα να έχετε υψηλά επίπεδα κορτιζόλης.
Όπως και με η ινσουλίνη, η κορτιζόλη μας προκαλεί προβλήματα αν δεν είναι μέσα στα φυσιολογικά της επίπεδα. Ένας ρόλος της είναι να προωθεί τη μετατροπή των αμινοξέων σε γλυκόζη στο συκώτι, όταν τα επίπεδα είναι χαμηλά. Αυτή η δράση της ωστόσο αυξάνει των καταβολισμό των πρωτεϊνών, "τρώει" δηλαδή τους μύες¹. Επίσης, μας παρέχει ενέργεια (λόγω της αύξηση του σακχάρου στο αίμα), ενώ ανεβάζει και την πίεση.
Το πρόβλημα με την κορτιζόλη οφείλεται στην παραπανίσια ζάχαρη στην διατροφή μας, γιατί απλά το σώμα μας δεν είναι φτιαγμένο για τέτοιες ποσότητες ζάχαρης. Στους προγόνους μας, η κορτιζόλη έμπαινε στο παιχνίδι όταν υπήρχε κάποιο πρόβλημα (πχ σαρκοβόρα ζώα), ώστε να δώσει την άμεση ενέργεια που απαιτούνταν για να αποφευχθεί το πρόβλημα αυτό:
1. Κάποιος έρχεται αντιμέτωπος με μια αγχώδη κατάσταση.
2. Ξεκινάει μια χημική διεργασία στο σώμα και εκκρίνεται η κορτιζόλη.
3. Η κορτιζόλη προετοιμάζει το σώμα για την κατάσταση "fight-or-flight", στέλνοντας γλυκόζη ώστε να έχουν ενέργεια οι μεγάλοι μύες.
4. Παράλληλα η κορτιζόλη μπλοκάρει την δράση της ινσουλίνης, ώστε να μην αποθηκεύσει η ινσουλίνη το σάκχαρο και να είναι διαθέσιμο για τους μύες.
5. Η κορτιζόλη στενεύει τις αρτηρίες, ενώ η επινεφρίνη αυξάνει τους παλμούς της καρδιάς, ώστε το αίμα να κινείται γρηγορότερα στο σώμα.
6. Το θέμα λύνεται με κάποια αντίδραση και πλέον τα επίπεδα των ορμονών θα επιστρέψουν στα φυσιολογικά τους επίπεδα.
Αλλά σήμερα η κορτιζόλη καλείτε να λάβει δράση κάθε φορά που τρώμε ή πίνουμε κάτι γλυκό, προκαλώντας έτσι με τον καιρό μέχρι και αντίσταση στην ινσουλίνη. Όταν έχεις αντίσταση στην ινσουλίνη ή υπερβολικά συχνά αυξημένα επίπεδα ινσουλίνης, θα παχύνεις. Αν έχεις παραπανίσια κορτιζόλη στο αίμα σου, τότε παύει η δράση της σεροτονίνης. Η σεροτονίνη είναι ένας νευροδιαβιβαστής που επηρεάζει την διάθεση σου, που σημαίνει ότι αν πέσουν τα επίπεδα της, η κατάθλιψη κάνει την εμφάνιση της.
Επίσης, η κορτιζόλη μειώνει την παραγωγή της μελατονίνης, της ορμόνης του ύπνου. Το αποτέλεσμα είναι να εμφανιστούν προβλήματα με τον ύπνο και όταν δεν κοιμάσαι σωστά, δεν παράγεις αρκετή GH αλλά και τεστοστερόνη¹.
Αν η κακή διατροφή και το χρόνιο στρες αυξάνουν συχνά τα επίπεδα της κορτιζόλης, τότε οι αδένες που την παράγουν αρχίζουν να βγαίνουν σιγά σιγά εκτός (επινεφριδιακή ανεπάρκεια) και σαν αποτέλεσμα να μην παράγουν αρκετή ποσότητα κορτιζόλης. Τα συμπτώματα χαμηλών επιπέδων κορτιζόλης περιλαμβάνουν κόπωση, ζάλη, απώλεια βάρους, μυϊκή αδυναμία, αλλαγές στη διάθεση και μελάγχρωση περιοχών του δέρματος.
Δεϋδροεπιανδροστερόνη (DHEA)
Πηγή: Επινεφρίδια
Φυσιολογικές τιμές: Άντρες: 1,5-12,5 ng/ml, Γυναίκες: 1-10,5 ng/ml¹ (οι τιμές αλλάζουν με την ηλικία)
Ρόλος: Πολλοί, πιθανών να παίζει ρόλο και στο σωματικό βάρος
Η DHEA είναι ακόμη μια στεροειδή ορμόνη που παράγεται κυρίως στο φλοιό των επινεφριδίων και μειώνεται με την ηλικία.
Επειδή η DHEA έχει μεγαλύτερη συγκέντρωση από τις υπόλοιπες στεροειδής ορμόνες και μπορεί να μετατραπεί σε άλλες ορμόνες, συμπεριλαμβανομένης της τεστοστερόνης και των οιστρογόνων, οι επιστήμονες θεώρησαν ότι πρόκειται για ένα ρεζερβουάρ του σώματος. Ωστόσο η μετέπειτα ανακάλυψη υποδοχέων DHEA στο συκώτι και στα νεφρά, βρήκαν ότι έχει και άλλες λειτουργίες στο σώμα.
Ο ρόλος της DHEA στον έλεγχο του σωματικού βάρους δεν έχει ακόμη διευκρινιστεί. Στις αρχές της δεκαετίας του '80, η DHEA πωλούνταν σαν προϊόν για αδυνάτισμα και πωλούνταν χωρίς συνταγή γιατρού, ως το 1986 που ο Αμερικανικός οργανισμός φαρμάκων και τροφίμων (FDA) απαγόρευσε την κυκλοφορία προϊόντων DHEA για ιατρική χρήση λόγω έλλειψης στοιχείων για την ασφάλεια μακροχρόνιας χρήσης τους, απαγόρευση που ισχύει μέχρι σήμερα¹.
Η DHEA αυξάνει την σεροτονίνη¹, προστατεύει από την αρτηριοσκλήρωση και μειώνει τα επίπεδα της ινσουλίνης, ενώ μπορεί να έχει αντικαταθλιπτική δράση, λόγω ότι είναι ανταγωνιστής της κορτιζόλης. Όταν τα επίπεδα της DHEA είναι χαμηλά, τότε μπορεί να παρουσιαστεί κόπωση, άγχος, κατάθλιψη και χαμηλή σεξουαλική διάθεση.
Οιστρογόνα και προγεστερόνη
Πηγή: Κυρίως στις ωοθήκες.
Φυσιολογικές τιμές: Άντρες: Οιστρογόνα μαζί με άλλες λειτουργίες[/url].
Στις γυναίκες, τα συμπτώματα χαμηλών οιστρογόνων μπορούν να εμφανιστούν σε κάθε ηλικία, αλλά κάνουν κυρίως την εμφάνιση τους στην εμμηνόπαυση και περιλαμβάνουν εξάψεις και νυχτερινές εφιδρώσεις, κούραση, αϋπνία, έλλειψη ερωτικής επιθυμίας και επώδυνη σεξουαλική επαφή, λοιμώξεις της ουροδόχου κύστης, αλλαγές στη διάθεση. Επίσης, παρουσιάζεται απώλεια της οστικής μάζας που μπορεί να οδηγήσει σε οστεοπόρωση¹. Από την άλλη, αυξημένα οιστρογόνα μπορούν να εμφανίσουν κατάθλιψη, πρήξιμο, πονοκέφαλο και υπερβολικό αιμάτωμα του κόλπου.
Τα επίπεδα των οιστρογόνων και της προγεστερόνης επιρεάζονται άμεσα από την διατροφή. Υπερβολική κατανάλωση ζάχαρης και μείωση των φυσικών λιπαρών, μπορούν να επιρεάσουν αυτές τις σημαντικές ορμόνες και δεν είναι τυχαία η ραγδαία αύξηση της πρόωρης εμμηνόπαυσης.
Αυτές οι ορμόνες είναι εξίσου σημαντικές και στους άνδρες, κάτι που έχει αναφερθεί ξανά. Σε περίπτωση που υπάρχουν αυξημένα οιστρογόνα, τότε αυτό είναι σοβαρό πρόβλημα και μεγαλώνει καθώς γερνάμε. Υπερβολική κατανάλωση καφείνης αλλά και το υπερβολικό λίπος μπορούν να οδηγήσουν σε αύξηση των οιστρογόνων αντί για την τεστοστερόνη.
Οι άνδρες επίσης παράγουν προγεστερόνη και η έλλειψη της στους άνδρες παίζει σημαντικό ρόλο στην αύξηση της μετατροπής της τεστοστερόνης σε μια άλλη ορμόνη, την διυδροτεστοστερονη (DHT). Υπερβολική DHT οδηγεί σε υπερμεγένθυση του προστάτη και δυσκολία ούρησης.
Τεστοστερόνη
Πηγή: Όρχεις στους άντρες, ωοθήκες στις γυναίκες
Φυσιολογικές τιμές: Άνδρες: 2,5-14,5 ng/ml, Γυναίκες 0,1-0,95 ng/ml¹
Ρόλος: Πολλοί συμπεριλαμβανομένου και του σωματικού βάρους.
Όλοι γνωρίζουμε ότι η τεστοστερόνη είναι σημαντική για τους άνδρες, αφού είναι υπεύθυνη για την αρρενωπότητα, αλλά υπάρχει σε μικρή ποσότητα και στις γυναίκες. Η τεστοστερόνη δεν είναι απλά μια σεξουαλική ορμόνη, αλλά κάνει πολλές άλλες λειτουργίες. Στους άνδρες, η τεστοστερόνη είναι απαραίτητη στην διατήρηση της μυϊκής μάζας και της δύναμης, της οστικής μάζας, την ανάπτυξη των μαλλιών, ης λίμπιντο και του σπέρματος, ενώ μας διατηρεί αδύνατους.
Για την σωστή παραγωγή τεστοστερόνης από τον οργανισμό, θα πρέπει να καταναλώνεται κρέας, βούτυρο και αυγά.
Η σημερινή διατροφή όμως, βάζει φρένο στην τεστοστερόνη, αφού τα επεξεργασμένα τρόφιμα, η μαργαρίνη και οι τροφές χαμηλές σε λιπαρά επιρρεάζουν τα επίπεδα της.
Φυσικά υπάρχουν και άλλες ορμόνες που επιρρεάζουν και αυτές το σωματικό βάρος. Με τον καιρό θα αναλύσουμε και άλλες, καθώς και την λειτουργία τους. Η σωστή υγεία λοιπόν είναι μια ολόκληρη επιστήμη, αλλά καταλήγει στην διατροφή μας, η οποία είναι και η απάντηση στα θέματα αυτά και όχι τα φάρμακα. Διατηρώντας μια σωστή διατροφή, βοηθάς το σώμα σου να δουλεύει ρολόι και βοηθάς τις ορμόνες σου να λειτουργούν άψογα. Φαντάσου το σώμα σαν μια συναυλία, όπου ένα λάθος από κάποιο όργανο μπορεί να την χαλάσει, έτσι και οι ορμόνες αν μια δεν κάνει σωστά την δουλειά της, αρχίζουν οι "παραφωνίες" στο σώμα. Αν θέλεις οι ορμόνες σου να λετουργούν άψογα, τότε ξέχασε πολλούς διατροφικούς μύθους που κατά καιρους ακούς, ξέχασε τις χαμηλές σε λιπαρά δίαιτες, όπως και τις δίαιτες χαμηλές σε υδατάνθρακες. Μέσα από τα άρθρα θα δούμε πως να τρως σωστά, ώστε να επαναφέρεις το σώμα σου στην καλύτερη του κατάσταση.
